Categorieën
Psychologie

Zó kom je van een (onterecht) schuldgevoel af

Schuldgevoel komt vaak voort uit het gevoel dat ik iets niet goed (genoeg) of fout doe. Echter: wat is fout en wat is goed?  Het heeft dus veel met verwachtingen en verantwoordelijkheid te maken – en dus met jezelf.

Want niemand legt jou die verwachtingen op – dat doe je vaak zelf. In dit artikel behandel ik het onderwerp schuldgevoelens, want wat is reëel en wat is niet nodig? Het leeft namelijk veel makkelijker en lichter zonder schuldgevoel en hoge verantwoordelijkheid gevoelens. ik heb het moeten leren – en als ik het kan, dan kan jij het ook!

Schuldgevoel is een negatief gevoel met een positief resultaat dat ze je de weg wijzen. Want zodra je je schuldig voelt, weet je dat er iets niet pluis is en dus werk aan de winkel. Je gevoelens vertellen iets over je verwachtingen, verlangens, drijfveren en behoeften en helpen dus bij je persoonlijke ontwikkeling. Zolang je maar blijft beseffen dat het leermomenten zijn, maakt het je leven een stuk makkelijker!
Eerst even dit: wat is schuldgevoel? Schuldbesef: reële schuld!

Tijdens een seminar werd me verteld dat schuldbesef het bewustzijn is dat je iets fout hebt gedaan. Je hebt gevoelens van spijt omdat je vindt dat je iets hebt gedaan of nagelaten, waardoor je een ander schade hebt toegebracht, benadeeld of tekort gedaan. Gevoelens van schuld gaan in dit geval samen met gevoelens van spijt of berouw. Indien het bijzonder zwaar is kun je worstelen met gevoelens van wroeging.  Wanneer we dit verwoorden dan gaat het niet over zaken die af te doen met ‘o sorry’.  Er is meer aan de hand.
Iemand vertelde: ‘op zijn 30e werd mijn zoon opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Door alle therapieën kwamen er verhalen los o.a. over de opvoeding. Waar ik me nooit bewust van ben geweest is dat mijn gedrag zo’n impact heeft gehad in het leven van mijn zoon dat ik me daarover oprecht schuldig voel’.

Iemand anders vertelde: ‘opeens werd mijn vader ernstig ziek en nadat we jarenlang geen contact hebben gehad, kwamen we opeens in gesprek. In de laatste week voor zijn sterven hebben we gelukkig nog van hart tot hart kunnen spreken.  Maar ik heb er spijt van dat ik niet eerder contact met hem heb gezocht’.

Mensen voelen zich dus schuldig omdat ze vinden dat ze gefaald hebben of niet goed gehandeld hebben en dan gaat het over reële schuld.
Waarover voel jij je schuldig?

Irreële schuld   
Je kunt ook last hebben irreële schuldgevoelens. Dat zijn schuldgevoelens van een andere gradatie dan de reële gevoelens die we hiervoor benoemden.   Je kunt je schuldig voelen:

  • wanneer je de verjaardag vergeet van een goede bekende
  • omdat je kiest voor eigen plezier terwijl je partner de hele dag thuis zit
  • omdat je vergeten bent een cadeautje voor vaderdag te kopen
  • omdat je niet gevraagd hebt hoe het met uje collega ging, terwijl je wist dat het thuis bij hem niet zo lekker loopt
  • omdat je de boodschappen niet gedaan hebt terwijl je beloofd had om die taak op je te nemen.
  • je kind vergeet op te halen van Schiphol
  • Realiseer je dus deze types van schuld en vraag je vervolgens af: waardoor komt het?

Schuldgevoel is te verdelen in twee categorieën, namelijk:

  • Aangeleerd door anderen. Schuldgevoel wordt ons al van jongsaf aangepraat. Als je niet beter je best doet op school is het jouw eigen schuld wanneer je blijft zitten. Als kind moest je vooral braaf zijn anders werden jouw ouders boos of verdrietig. De juf op school speelde ook in op jouw schuldgevoel. Schuldgevoel is de basis voor manipulatie. Vanuit opvoeding kunt u te maken hebben gehad met het aankweken van schuldgevoelens. Papa en mama hebben dat ingezet om iets gedaan te krijgen bij u. Voorbeelden daarvan zijn:
    ‘zie je niet dat je moeder de hele dag voor jou klaar staat terwijl jij nog te beroerd bent om de vaatwasser in te ruimen?’
    ‘zoals jij met je huiswerk omgaat, je moest je werkelijk schamen’
    ‘o je meent dat je tegen mij alles mag zeggen, ik ben je moeder maar’. Schuld heeft in deze voorbeelden alles te maken met manipulatie en emotionele chantage. Er wordt ingespeeld op je schuldgevoel om je in beweging te krijgen of om ervoor te zorgen dat je dat gedrag gaat vertonen wat gewenst is.
  • Door jezelf opgelegd
    Schuldgevoel dat door jezelf wordt opgelegd heeft vaak te maken met je normen- en waardenpatroon. Iemand zei: ‘ik voel me schuldig dat ik de hele middag in de tuin heb gezeten’. Wat daarachter zit is de overtuiging dat er gewerkt moet worden. Je kunt jezelf schuldig voelen over:
    De wijze waarop je gecommuniceerd hebt naar je leidinggevende (je was weer eens veel te direct)
    Een tekort aan aandacht dat je voor je kinderen had toen ze klein waren
    Een gebrek aan motivatie waardoor je je schooldiploma’s niet hebt behaald vroeger
    Dat je niet gesport hebt, of iets stoms gezegd hebt wat niet lekker viel
    Kortom: schuld heeft met twee zaken te maken. Je voldoet niet aan het normen- en waardenpatroon wat je jezelf hebt opgelegd of je beantwoord onvoldoende aan de normen en waarden die jouw omgeving je oplegt (of zou willen opleggen). Tsja.

En dan kom ik bij de volgende vraag:
Wat voor functie heeft het gevoel van schuld?
Schuldgevoel heeft wel een functie anders bestond het niet. Schuldgevoel zorgt ervoor dat je rekening blijft houden met je omgeving. Een mooi voorbeeld is: je kunt die nieuwe auto wel kopen maar je voelt zich bezwaard wat je collega’s of klanten  zullen zeggen. Of je kunt wel lekker op vakantie gaan naar Griekenland maar je beste vriend kan amper op vakantie vanwege zijn financiële situatie en zeg je dus maar niets. Schuldgevoel heeft dus net als schaamte de functie om aansluiting te houden bij je omgeving of om enigszins rekening met een ander te houden. Bovendien houdt het je gedragsmaatstaven goed in stand en beschermt het tal van familiebanden, persoonlijke relaties etc. Goed dingetje hoor, die schuld!
Schuldgevoel is dus een prachtig pressiemiddel om goedkeuring bij anderen te krijgen, (jeej), medelijden op te wekken (kijk ik toch eens zielig slachtoffer zijn) maar ook om jezelf klein te houden of superieur tegenover anderen. En je laat het dus toe als anderen het tegen je zeggen of je laten voelen of je praat het jezelf aan; is dat niet maf? Schuldgevoel is dus een indicator dat er iets is, waardoor je de kwestie langs de meetlat kunt leggen en beoordelen of het wel nodig is om je schuldig te voelen. Je oordeelt weer, het is ‘maar’ een gedachte. Of als jij iemand anders schuldig wilt laten voelen, moet je je ook afvragen waarom je dat precies doet. In dat geval is het meestal dat je aandacht wilt (ik ben zielig of word te kort gedaan) en dat je verbinding wilt houden met dat persoon en je positie wilt bevestigen. Negatieve aandacht is namelijk ook aandacht. Maar ik weet zeker dat er iets positievers is te verzinnen waar je allebei blij van wordt en waardoor je een betere persoonlijke relatie krijgt.

Schrijfoefening:
Pak je pen en schrift en we gaan het eens lekker van ons afschrijven:
Waarom voel jij je schuldig?
Is dat reële schuld of irreële schuld?
Hoe terecht is je schuldgevoel?
Wat heeft het getriggerd?
Wat zijn jouw normen en waarden? Waardoor voel je je pas schuldig (je rekt je grens op en bepaalt wanneer je je echt en gegrond schuldig mag voelen)
Waarom voel je je soms nog slachtoffer van opgelegde schuld? En hoe wil je daar voortaan mee omgaan?
Praat jij (in je boosheid) wel eens iemand schuld aan (en dat hoeft maar klein te zijn: variërend van ruim je kamer toch eens op tot en met je neemt noooooit eens een bloemetje voor me mee!) En waarom doe je dat?
Wie praat jou schuldgevoelens aan? En hoe ga je daar voortaan mee om?
Fijn toch die duidelijkheid? Je hebt je schuldgevoelens gekaderd, je weet nu wanneer je je schuldig mag/hoeft/moet voelen en kunt het verder loslaten. Zwaai maar uit: daag (irrëel) schuldgevoel!

Wat ook heel fijn is (en mij geholpen heeft) is een duidelijke lijn trekken waar je je schuldig over mag of kunt voelen en wat irreëel is. Pak een vel papier, deel het in twee met een verticale streep en schrijf op waar je schuldig over mag voelen of niet.
Hierover mag je je schuldig voelen: || Hierover hoef je je niet schuldig te voelen:
______________________________________________________________

Het kan maar duidelijk zijn! Ik pak het lijstje er soms bij als ik in een oude valkuil stap en denk dan o ja, even terug naar de basis. En even voor de duidelijkheid: we hebben het hier over kleine huis, tuin en werksfeer schuldgevoelens; je moet je toch echt schuldig voelen als je de buurman vermoord, ziekelijke pestneigingen hebt of een dier schopt maar dat spreekt voor zich. Laat hieronder een reactie achter hoe jij met schuldgevoelens omgaat en wat voor jou reëel is.

Recente artikels van Esther Kreukniet (Meer lezen)
Deel dit artikel