Menu Sluiten

Waarom ervaren we stress in de Corona-crisis? Een theoretische benadering

stress corona

De bijzondere tijd van de Corona-crisis, waarin ons leven voor een belangrijk deel wordt bepaald door het Corona-virus, stelt ons als mens voor ongekende uitdagingen. Overal het algemeen vinden wij deze uitdagingen niet echt prettig, hoewel er zeker ook positieve aspecten aan te benoemen zijn. We ervaren bijvoorbeeld meer rust door een minder volle agenda en de effecten op het milieu worden steeds duidelijker positief. Thuis werken maakt een enorme ontwikkeling door en zal waarschijnlijk nog wel enige tijd worden gestimuleerd. De één vindt dit prettig en ervaart minder werkdruk, terwijl de ander moeite heeft met de scheiding tussen werk en privé en juist daardoor geneigd is om langer door te werken.

Toch kunnen we er niet omheen dat deze tijd bij een groot aantal van ons stress geeft, met daarbij ook de nodige klachten. Veel mensen liggen wakker van alle uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd. We kunnen allemaal wel een rijtje verzinnen, maar er is ook wel een theoretisch kader aan te brengen in deze rijtjes, waardoor onze stress zeer goed te verklaren is.

De menselijke natuur verzet zich tegen dwang

Ten eerste, wij worden als mens niet graag tot iets gedwongen. Wij zijn gehecht aan onze vrijheden en willen onze eigen keuzes maken in ons leven. We willen zelf bepalen of we naar de kapper willen, wanneer en met wie we onze boodschappen willen doen en met wie we gezellig iets willen ondernemen. En daar gaat het gelijk al fout, want nu worden we toch gedwongen door een maatregel vanuit onze regering. Absoluut met de beste bedoelingen, maar toch…. Het wringt met onze natuur. Waarschijnlijk ontstaat er alleen daardoor al een maatschappelijke discussie, we willen niet gedwongen worden en komen dus in verzet.

Het is dan ook goed om ons goed geïnformeerd te houden, dan weten we waarvoor we het doen en als we er het belang van in zien, voelt het toch nog wel een beetje als een keuze die we met ons gezonde verstand wellicht ook zelf zouden maken. En dat voelt al beter en geeft minder stress.

Bedreigende situaties

De situaties waarvan wij de meeste stress krijgen zijn de zogenaamde NOBO-situaties. Deze letters staan voor Nieuw, Onvoorspelbaar, Bedreigend en Oncontroleerbaar. Dergelijke situaties vragen veel van ons.

Als we kijken naar de huidige crisis, dan zien we ons geconfronteerd met alle onderdelen van deze definitie. Een volledig nieuw virus, waarvan we nauwelijks kennis hebben, We weten niet hoe het zich verspreidt, wat de bron is, wat de gevolgen voor onze gezondheid zullen zijn, hoe ziek we ervan gaan worden, wat de sterftecijfers gaan worden. Volledig nieuw en onvoorspelbaar dus.

Bedreigend is het uiteraard ook. Het bedreigt onze gezondheid, onze economie en nog veel meer.

Oncontroleerbaar? Ja, op dit moment nog wel zolang we weinig kennis hebben en bovendien geen vaccin of medicatie.

Een NOBO-situatie van de bovenste plank dus!

Bedreiging van onze (primaire) levensbehoeften

Voor wat betreft de bedreiging en de stress die dat geeft, zou ik ook graag willen refereren aan de piramide van Maslow. Abraham Maslow heeft een ordening gebracht in de universele behoeften van de mens in een theorie die stamt uit 1943. Volgens deze theorie gaat de mens pas streven naar de vervulling van een hogere behoefte, als aan de niveau’s daaronder is voldaan.

piramide van maslov

 

Wetenschappelijk hard bewijs is daarvoor niet, maar interessant is het wel.

Onderaan de piramide staat de lichamelijke behoefte. Dit zijn de behoeften die nodig zijn om te blijven leven, de primaire levensbehoeften; te denken valt aan voeding, warmte, onderdak, kleding.

Gelukkig zal voor de meesten van ons hier nog niet echt een directe acute bedreiging worden ervaren en kunnen we een stapje hoger komen.

Meer dreiging ervaren wij al op het tweede niveau, bij de behoefte aan veiligheid en zekerheid. Op dit niveau spelen vraagstukken over gezondheid en financiële zekerheid. Dus daar gaan we al volop de uitdaging in. Onze gezondheid wordt bedreigd, onze baan en ons inkomen worden bedreigd. Vrij snel in de piramide ervaren we dus al onrust.

Mochten we hier nog goed uitkomen, dan kunnen we onze aandacht nog wel richten op een niveau hoger, namelijk op de sociale contacten. Nog meer uitdagingen, want daarin ervaren we nu toch ook echt wel beperkingen. We zien onze vrienden minder, hebben nauwelijks contact met onze ouderen en collega’s zien we ook minder met het thuis werken.

Deze beperkingen werken ook door op het volgende niveau, de behoefte aan waardering en erkenning. Hierin onderscheidt Maslow twee versies, namelijk die van respect en waardering van anderen en die van zelfrespect, trots en eigenwaarde. Lastig, als we worden bepekt in onze sociale contacten, je moet dan wel heel stevig in je schoenen staan om dit niveau nog te kunnen behalen.

Aan de top van de piramide vinden we de zelfontplooiing, waar wil je het beste in worden, wat is de beste versie van jezelf? Het gaat hierbij om het verlangen om als persoon te groeien. Dat staat natuurlijk niet voor niets aan de top van de piramide; wie is hier nou nog mee bezig als we zoveel andere, meer basale bedreigingen ervaren?

Nieuwe kansen

Desondanks wordt deze tijd toch ook door veel mensen gezien als een tijd van nieuwe kansen en van bezinning. Voor het verwerven van nieuwe kennis en inzichten over onze samenleving en onszelf. Deze tijd geeft ons in ieder geval genoeg stof tot nadenken en misschien kunnen we dan toch nog  een beetje naar de top van de piramide klimmen en de positieve inzichten uit deze vervelende tijd meenemen in ons verdere leven. Als dat zou lukken, dan komen we inderdaad sterker dan ooit uit deze crisis.

Recente artikels van Karen van Wijngaarden (Meer lezen)
Deel dit artikel