Levensenergie
Maar ook niet met geweld. Geweld tegen de ander of geweld tegen onszelf. Van Freud leerde ik dat agressie en seksualiteit onze levensenergie is. Zonder agressie overleven wij niet, maar om te overleven is het niet meer nodig om de ander te doden. Een leider gaat met zijn energie niet over grenzen, maar blijft met zijn energie ook niet onder grenzen.
Daderschap
Daders gaan over de grenzen van slachtoffers. Het is niet alleen aan daders om niet over grenzen te gaan, maar het is ook aan slachtoffers om grenzen aan te geven. En slachtoffers worden daders als zij grenzen agressief aangeven. Het slachtofferschap als identiteit is heel agressief. Er wordt gevochten voor erkenning. Geweldloze communicatie is niet passief. Passiviteit is agressie tegen onszelf. En met passieve agressiviteit vallen wij aan. Leiders transformeren dit paradigma. Daders bestaan niet, alleen dadergedrag. Het risico daarop wordt verhoogd door de aanwezigheid van een (utopische) kokervisie en de afwezigheid van luisteren naar anderen. Leiders bewegen van compartimentalisatie naar integratie, van binnen en van buiten.
Verbroken verbindingen
Wij hebben het nodig om verbonden te zijn. Ik leer patienten hun agressie te reguleren zonder hun relaties te verbreken. Samen tegen is een krachtige verbinder die meer kapot maakt dan ons lief is. Het wij-zij-mechanisme is een bron van geweld. Wij hoeven niet eens terug in de tijd om te zien dat ieder mens daartoe verleid kan worden. Hannah Arendt noemde dat de banaliteit van het kwaad. Een leider lost conflicten niet op door het offeren van een zondebok, noch door martelaren heilig te verklaren.
Duurzame verbindingen
Voor duurzame verbindingen is begrip en dialoog nodig. En het bewustzijn dat duurzame verbindingen niet schaars zijn, maar wel iets van ons vragen. Het erkennen van onze vooroordelen en het verplaatsen in de ander is niet de makkelijke weg, maar leidt tot meer dan alleen een compromis. Ook schaarste is een bron van geweld, maar de natuur kent geen schaarste, alleen balans. Schaarste is door de mens gecreeerd, maar leiders herstellen de balans. De angstige mens reageert agressief. De mens die zich veilig voelt, verbindt.
Een veilige samenleving
De samenleving wordt veiliger als wij agressie niet monoclausaal verklaren. De uitvinding van de agressiepil is een illusie. Liever houden van de vijand (Friedrich Nietzsche), erkennen van de pluraliteit van de wereld (Hannah Ahrendt) en morele onverschrokkenheid (Hans Achterhuis) in plaats van het verschuilen achter het volgen van de regels. Veiligheid wordt bedreigd door oordeel- en kritiekstoornissen. Bekend in de psychiatrie bij bijvoorbeeld patienten met een psychose, maar door media en social media staan ons eigen oordeel en kritiek onder druk. Leiderschap is het blijven waarnemen met een open geest in plaats van het onbewust opgesloten worden in een bubbel. Met bijvoorbeeld yoga en mindfulness kunnen wij onze beginner’s mind trainen. Leiders sturen op een diverse en inclusieve samenleving.
- Jouw brein op 1,5 meter afstand - 16 juni 2020
- Leiderschapslessen uit Afrika - 17 december 2019
- Waarom leiderschap neurowetenschap is - 21 november 2019