Om de een of andere reden bestaat in Nederland het idee bij velen dat de straf “levenslang” betekent dat men maximaal 20 jaar vast zit. Dat is niet juist. Levenslang betekent in Nederland in principe echt levenslang.
Meer levenslange gevangenisstraffen
De laatste jaren is het aantal mensen dat levenslang heeft gekregen sterk gestegen. Vroeger was dat anders. Vanaf de Tweede Wereldoorlog kregen, los van oorlogsmisdadigers, tot de jaren tachtig maar twee personen echt een levenslange gevangenisstraf opgelegd. In de jaren tachtig gebeurde dat vervolgens drie keer en in de jaren negentig steeg dat naar zeven keer. Het aantal veroordeelden tot levenslange gevangenisstraf blijft stijgen. Tussen 2000 en 2010 gebeurde het maar liefst 31 keer.
De langszittende tot levenslang veroordeelde gedetineerde is Koos H. In 1982 kreeg hij levenslang voor marteling, seksueel misbruik en de moord op drie meisjes. De meeste bekende tot levenslang veroordeelde is Mohammed B., die veroordeeld werd voor de moord op filmmaker Theo van Gogh. Het zijn niet alleen mannen die levenslang hebben gekregen. Tot nu toe zijn er vijf vrouwen geweest die nooit meer naar buiten mogen van de rechter.
‘Ook al denken veel Nederlanders dat wij een zacht strafsysteem hebben, de kans dat iemand vervroegd vrij komt is dus in veel andere landen groter dan in Nederland’
Gratieverzoek
De enige manier om toch vrij te komen is door het indienen van een gratieverzoek. Gratie is het verminderen, kwijtschelden of wijzigen van straffen die door de rechter zijn opgelegd. Gratie wordt officieel verleend door de Koning. Alle voorstellen tot gratieverlening worden persoonlijk aan de koning voorgelegd die zich uiteraard laat voorlichten door Justitie.
Tussen 1945 en 1985 werd er regelmatig bij levenslange gevangenisstraf gratie verleend, gemiddeld na 14 jaar. De levenslange gevangenisstraf werd dan omgezet in een tijdelijke gevangenisstraf van gemiddeld 24,6 jaar. Met gebruikmaking van de regeling van de voorwaardelijke invrijheidstelling kwam de levenslang gestrafte al na gemiddeld 15,7 jaar vrij. In 1975 kwam huisarts John O. na 21 jaar vrij. Hans van Z. werd in 1986 na 17 jaar vrijgelaten. Maar tegenwoordig is het veel minder vanzelfsprekend dat gratie wordt verleend bij levenslang en gebeurt dat slechts bij hoge uitzondering. Er moet echt sprake zijn van bijzondere omstandigheden om gratie te verlenen. Daarbij kan onder meer worden gedacht aan een zeer ernstige ziekte.
Andere landen
In andere Europese landen gaat men makkelijker met levenslang om. In de meeste omringende landen kijkt een rechter na ongeveer vijftien tot twintig jaar of het nog noodzakelijk is een levenslange gevangenisstraf voort te zetten. Ook al denken veel Nederlanders dat wij een zacht strafsysteem hebben, de kans dat iemand vervroegd vrij komt is dus in veel andere landen groter dan in Nederland. Er zijn wel adviezen geweest dit systeem ook in Nederland in te voeren, maar voorlopig is dat nog niet zo.
Overigens kan iemand die levenslang krijgt, niet ook nog daarnaast TBS krijgen. De Hoge Raad heeft dat beslist omdat het bij de maatregel van TBS de bedoeling is dat iemand wordt behandeld zodat hij kan terug keren in de maatschappij en geen strafbare feiten meer pleegt. Dus dat is dan weer een meevaller…
Meer lezen:
- Hoe verloopt een juridische procedure?
- Wat betekent verjaring?
- Leiderschap transformeert van dominantie naar verbinding
- Hoe lang is levenslang in Nederland? - 28 maart 2018